IJselmeerkruisers 16 m², 1932-1935

IJselmeerkruiser

Tijdens de economische crisis die in 1929 begon, werd voor de bouw van nieuwe jachten steeds minder geld uitgegeven. Bovendien gold een belastingmaatregel die ongunstig uitpakte voor schepen die meer dan 16 vierkante meter zeil voerden.
Deze twee feiten vormden de belangrijkste reden voor het ontstaan van een nieuw type houten zeiljachtje dat bekend zou worden als ‘IJselmeerkruiser’. Zelfs de naam was nieuw. Na het sluiten van de Afsluitdijk in mei 1932 veranderde immers de naam van de oude Zuiderzee in IJsselmeer. De ‘IJselmeerkruiser’ werd altijd met één ‘s’ geschreven. Men voorspelde dat het ontstaan van het IJsselmeer de watersport een enorme impuls zou geven.
De Haarlemse scheepsontwerper Henri Willem de Voogt (1892-1963) en de scheepsbouwers van de in Aalsmeer gevestigde werf “De Vlijt”, de twee broers Henk (1897-1995) en Johan de Vries (1899-1988), stonden aan de wieg van het nieuwe ontwerp. Men probeerde van de nood een deugd te maken en een scheepje te bouwen dat veel watersporters zou aantrekken.
De standaardprijs voor een open IJselmeerkruiser bedroeg in 1933 ƒ 1000. Voor de uitvoering mèt kajuit moest ƒ 1265 betaald worden.

Doorlopende kajuitsopbouw
In de jaren dertig hield de kajuitsopbouw van veel jachten nog op achter de mast. Bij de IJselmeerkruiser liet De Voogt de opbouw doorlopen tot vóór de mast en eindigde vloeiend als hoofd van het vooronderluik. De mastkoker steekt dus dwars door de kajuitopbouw heen, daarom werd het schip op deze plaats extra versterkt met twee ijzeren spanten. Het smalle en hoge torentuig maakte een vaste achterstag mogelijk.

Het meest gebouwde type
Alle IJselmeerkruisers die tussen 1932 en 1942 op “De Vlijt” gebouwd werden waren van hout. Er werden drie verschillende typen gebouwd, het meest gebouwde model had de volgende afmetingen: lengte over alles 6.80 of 6.88 m, breedte 2 meter en een diepgang van 0.90 m. De ballast in de vaste kiel was van lood en woog ongeveer 400 kg. Het zeiloppervlak aan de wind was 16 m². De scheepjes konden in open uitvoering of met kajuit besteld worden. De rompen werden van mahonie of teak gebouwd, de dwars- en langsspanten met kiel en steven waren van eikenhout.
Wat vorm betreft was de romp van het sharpie- of knikspantmodel, gemaakt met een sterke eiken kimbalk die afgerond was, waardoor een sierlijk effect werd verkregen.

Topjaren
De eerste IJselmeerkruiser, “Zwerver” gedoopt, werd in juni 1932 afgeleverd. Kort daarna bleek duidelijk dat dit type zeiljacht in een behoefte voorzag. Op “De Vlijt” moet het in de volgende jaren wel een soort lopende band hebben geleken. Alleen al in de maand april 1933 werden er bijvoorbeeld 8 IJselmeerkruisers afgeleverd. In het jaar 1933 zijn er bijna 30 gebouwd. De IJselmeerkruiser “Hetty” trok in maart 1933 op de eerste Hiswa- tentoonstelling in Amsterdam veel aandacht.
Volgens de bouwlijst van de werf zijn er tussen 1932 en 1942 ongeveer 50 IJselmeerkruisers op scheepswerf “De Vlijt”gebouwd. Verschillende van deze zeilscheepjes varen nu, meer dan 70 jaar later, nog steeds op de Nederlandse binnenwateren.

“Gaudeamus”

Deze IJselmeerkruiser die in juli 1933 werd opgeleverd lijkt moeiteloos de tand des tijds te hebben doorstaan. Dat is natuurlijk schijn, want de verschillende eigenaren hebben altijd goed voor hun schip gezorgd
Opdrachtgever en eerste eigenaar was dokter M. Hartman, vanaf 1933 huisarts op het vroegere Zuiderzee-eiland Marken. Hij gaf zijn teakhouten schip de naam “Gaudeamus”. Dit woord was ontleend aan een bekend middeleeuws studentenliedje dat zoiets betekent als “Laten we vrolijk zijn!” Op Marken kreeg de dokter regelmatig hulp van een schipper, waarschijnlijk een oudere visser die vertrouwd was met het water rondom het eiland.
Omdat de dokter naar Amsterdam verhuisde moest hij zijn schip omstreeks 1937 verkopen. De volgende eigenaar heeft 40 jaar van de IJselmeerkruiser genoten, in 1977 verkocht hij haar aan de derde eigenaar die in Woubrugge woonde. Ook hij onderhield de “Gaudeamus” op een voortreffelijke manier en zeilde er meer dan 25 jaar mee.

      Marken, dokter Hartman en zijn schipper bij de Gaudeamus, ca 1935

Henk III
In 2006 nam eigenaar nummer vier het roer over, het was een kleinzoon van scheepsbouwer H.S. (Henk) de Vries, 1897-1995. De tegenwoordige schipper van de “Gaudeamus” wordt ‘Henk III’ genoemd omdat hij, net zoals zijn vader, naar de oude scheepsbouwer werd vernoemd. De “Gaudeamus” werd grondig gerenoveerd en lijkt klaar voor de volgende zeventig jaar van haar leven!