Koetse stuurwielen

De firma J. Koetse & Zoon, machinale houtbewerking in Hoogezand, was vroeger een bekend adres om stuurwielen te bestellen. Het bedrijf maakte in 1927 het stuurwiel voor de motorreddingboot “Insulinde” dat in 1964 door oud-schipper Klaas Toxopeus aan het Fries Scheepvaartmuseum werd geschonken.
Vanuit Aalsmeer bestelde De Vries na de Tweede Wereldoorlog, in de beginjaren van Feadship, bijna alle stuurwielen bij Koetse. Zo als bijvoorbeeld in 1956,  toen bij de bouw van drie Rijkspolitieboten, drie maal een stuurwiel nodig was. De kwaliteit van Koetse was goed,  het wiel van de RP 19 is inmiddels 56 jaar oud en doet nog altijd dienst.

Fa. J. Koetse en Zoon
Leden van de familie Koetse waren al sinds 1860 in Hoogezand bekend als wagenmakers, zoals bijvoorbeeld Jan Koetse, die in 1971 op de leeftijd van 99 jaar overleed. Zijn zoon Timen was behalve wagenmaker ook houtbewerker en fabrikant van stuurwielen. Later werd hij weer opgevolgd door zijn zoon Wim Koetse.

Het was een klein, ambachtelijk bedrijfje met een of twee medewerkers, gevestigd aan de Hoofdstraat langs het, nu gedempte, Winschoterdiep in het centrum van Hoogezand, vlak bij het gemeentehuis. Ze timmerden niet aan de weg, maar bij hun werkplaats lagen de stuurwielen soms buiten op het brede trottoir, wachtend op verzending. De werkplaats van Koetse bestaat nog steeds, maar tegenwoordig is daar een dierenspeciaalzaak gevestigd.

Hoogezand, onder de pijl de stuurwielenfabriek van Koetse, omstreeks 1960 

Stuurwielen

Het eerste stuurwiel dat op “De Vlijt” bij Koetse werd besteld was bestemd voor het motorjacht ‘Bramar’ dat in 1952 werd afgeleverd. In de volgende jaren werd meer dan vijfentwintig keer zo’n bestelling geplaatst. Bijvoorbeeld voor het prachtige jacht ‘Ocepa’ in november 1962, het wiel had een diameter van 800 mm en kostte ƒ 175.

De “Ocepa” in New York, 1962

Voor een ander klassiek geworden motorjacht, de ‘Highlander’, werd in 1966 een teakhouten stuurwiel met glimmend verchroomd, koperen hoepel, uitwendige diameter 950 mm en met een naaf van messing besteld. Er is nog een foto bekend van de eigenaar van het schip, Malcolm Forbes, samen met Imelda Marcos achter het stuurwiel in de haven van New York.

New York, bij het stuurwiel van de “Highlander”

Maar ook voor grote Nederlandse jachten leverde Koetse de stuurwielen. Zoals voor de ‘Ancor’ van Cornelis Verolme die in 1959 bij De Vries werd gebouwd. Verolme gebruikte het jacht niet alleen voor pleziervaart, er werden ook veel zakelijke gesprekken aan boord gevoerd.

C. Verolme en Joh. de Vries tijdens de bouw bij  het stuurwiel van de “Ancor”, april 1960

“Shingebis”, ex-“Ancor” in Mexico

Slot

Natuurlijk leverde Koetse niet alleen de stuurwielen voor de toenmalige luxe jachten, dikwijls waren de schepen kleiner en trokken veel minder de aandacht. Maar het werd altijd een degelijk stuk vakmanschap dat de jaren kon trotseren. Kijk maar naar dit eenvoudige stuurwiel van de houten motorvlet “Brack”, gebouwd in 1959 voor Shell op Curaçao . In het voorjaar van 2012 werd daar de foto gemaakt van het stuurwiel dat nu ruim 50 jaar oud is. Het zware klimaat heeft zijn sporen nagelaten, maar toch is het stuurwiel nog steeds op dezelfde motorvlet in gebruik!

Koetse stuurwiel aan boord van de “Brack”, Curaçao 2012 

De oude werkplaats van de firma Koetse te Hoogezand, in februari 2013 gefotografeerd door Wim Rozema

Dit hoofdstuk kwam tot stand mede dankzij  de hulp van de heren Wim A.H. Rozema, secretaris van de Historische Vereniging Hoogezand-Sappemeer, Bram Blaak, bestuurslid van de Stichting Historische Scheepswerf Hoogezand-Sappemeer en Hendrik Hachmer conservator van het Veenkoloniaal Museum, Veendam.