Scheldejol 1930

 “Het Zeilen”, 1919, C.H.M. Philippona
De Scheldejollen voldoen in elk opzicht uitstekend, hoewel noch hun sierlijkheid, noch hun snelheid erg groot zijn.

Model Scheldejol, Scheepvaartmuseum, Amsterdam

Geschiedenis
Op voorstel van de Belgische zeilkampioen Leon Huybrechts liet het Belgische watersportverbond (RYCB) door Leopold Standaert een eenheidsklasse ontwerpen. De naam werd “Monotype d’Anvers”, of “Scheldejol”. De eerste tien zeilboten werden op 13 juni 1913 in Antwerpen opgeleverd. Kort hierna brak de Eerste Wereldoorlog uit en vluchtte Huybrechts naar Nederland waar hij veel reclame maakte voor de Scheldejol.

Leon Huybrechts (1876-1956)

Zo werd dit type in de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw ook bij Nederlandse zeilers tamelijk populair. In die periode was de Scheldejol korte tijd ook een Olympische klasse.
De bloeitijd duurde echter niet lang, waarschijnlijk was een belangrijke reden dat zeiljachten met meer dan 16 m² zeil in Nederland extra belast werden. Op de Kaag stopte men al in 1931 met wedstrijden voor de Scheldejollen. In de latere drukken van het standaardwerk van H.C.A. van Kampen, De Zeilsport, wordt deze jol niet meer genoemd.

  Foto uit “De Zeilsport”, 5de druk 1939

Maten en bouwwijze
Afmetingen: lengte 5 meter, breedte 1.90 m en diepgang zonder zwaard 0.66 m. De Scheldejol werd gebouwd van hout. De huidgangen werden overnaads met koperen klinknagels geklonken op de spanten. De jol had een boegsprietje en een vlakke spiegel. Het zwaard was van 10 mm dik staalplaat dat aan de voor- en achterzijde gescherpt was. Tuigage: De Scheldejol had een zeiloppervlak van 17,58 m². Het tuig met de stijlopstaande rechte gaffel wordt een houarituig genoemd. Bijzonder aan de Scheldejol was het verplaatsbare jagerboompje dat toeliet om de fok beter te plaatsen op voordewindse koersen.

Uit “Van Zeilkano tot Oceaanjacht, 1931

Eén gebouwd
Op scheepswerf De Vlijt werden regelmatig Scheldejollen gerepareerd en in winterberging genomen. Voor zover bekend is er maar één Scheldejol gebouwd. Dat was in de zomer van 1930 toen met volgnummer 265 de Scheldejol “Slippertje” voor A. van Veen uit Amsterdam werd gebouwd. De boot kostte ƒ 1032,80. In juni van dat jaar won de “Slippertje” een eerste prijs bij wedstrijden op de Westeinderplas die georganiseerd waren door watersportvereniging de Nieuwe Meer. In de zomer van 1932 lukte het Van Veen opnieuw om op de Westeinderplas “Slippertje” naar een eerste plaats te zeilen. De boot kwam regelmatig terug op De Vlijt voor stalling en reparatie.

uit: Het Water op!  H.C.A. van Kampen, 1938

Een andere Scheldejol, de “Rakker” van J. van Breemen , stond jarenlang buiten het seizoen op De Vlijt in winterberging. Evenals de Scheldejollen “Arrow” van G. Tielrooy en “Lookout” van Verwey. De “Rakker” overleefde de tweede wereldoorlog en stond tijdens de wintermaanden tot 1949 in een van de loodsen van scheepswerf De Vlijt in Aalsmeer. Daarna komt er geen Scheldejol meer in de werkboeken voor, de Scheldejol lijkt ‘uitgestorven’.

Bob Evers
Het is dan ook merkwaardig wanneer in de populaire Bob Evers-serie van Willy van der Heide in het boek “Een motorboot voor een drijvend flesje”  (1953) ineens een Scheldejol opduikt! De helden Bob, Jan en Arie gaan met deze boot een zeilvakantie ondernemen, maar in plaats daarvan beleven ze allerlei andere avonturen. Het is trouwens maar de vraag of de auteur, of de illustrator, duidelijk voor ogen stond wat een scheldejol eigenlijk voor soort boot was! De omslagillustratie van Frans Mettes laat inderdaad een overnaads gebouwd scheepje zien maar het boegsprietje ontbreekt zoals ook de verstaging. Bovendien lijkt het er op dat het achterschip scherp is. Maar goed, de Scheldejol keerde nog één maal op het water terug.

Slot
Of er in Nederland nog Scheldejollen bestaan? Waarschijnlijk moet een reisje naar Antwerpen worden ondernomen. Daar is in het Museum aan de Stroom nog één exemplaar te bewonderen. Over de snelheid kunnen we niet meer oordelen, maar de jol lijkt sierlijker dan het oordeel dat Philippona bijna honderd jaar geleden gaf.

Scheldejol in Antwerpen, Museum aan de Stroom