Klinken

Scheepsbouw
De vroegere scheepswerven waren bekend om het geratel van de klinkhamers dat tot ver in de omtrek was te horen. Tussen 1870 en 1950 werden bijna alle ijzeren scheepsconstructies geklonken met behulp van gloeiend heet gemaakte klinknagels.

Aanvankelijk met hamers maar later met pneumatische klinkrevolvers werden de metalen delen aan elkaar vastgeklonken. Ook de stalen scheepsrompen op scheepswerf De Vlijt werden op deze manier geklonken.

Bouw van het stalen zeiljacht “Annetje” in 1936. Duidelijk zijn de ponsgaten zichtbaar. Er was 45 kg aan klinknagels nodig, de prijs hiervoor was ƒ 8,55

Voorbereiding
Voordat de metalen huidplaten aan de spanten werden bevestigd moesten ze eerst door de ponsmachine op de juiste plaatsen van gaten worden voorzien. De slingerpons werd op De Vlijt met de hand bediend en in een bepaald ritme werden alle onderdelen geponst. De bergjes ponsdoppen die hierdoor onder de pons terecht kwamen werden niet weggegooid maar bewaard. Gemengd met cement werden ze dan gebruikt als ballast in de scheepsrompen.

De oude slingerpons van scheepswerf De Vlijt in 1966. Toen al zelden meer in gebruik

De stalen huidplaten werden met bouten en moeren op de spanten vastgeschroefd. Daarna werden de ponsgaten aan de kant waar de kop van de klinknagel komt met een soevereinboor iets groter gemaakt zodat de gloeiende nagel makkelijker kon worden ingestoken.

Klinkploeg
Bij grotere jachten werden speciale klinkploegen, meestal vanuit Amsterdam, naar de werf in Aalsmeer gehaald. Zo’n ploegje bestond uit drie man: de klinker die de klinkrevolver bediende, de tegenhouder die met een zwaar stuk ijzer (de dolly) de nagel tegenhield en de nageljongen. Deze verhitte de klinknagels op een klein, kolengestookt smidsvuurtje en bracht de hete nagel naar de klinker waarna het klinken begon. Joh. de Vries noteerde in 1939 bij de bouw van de “Iduna” wat daarvan de kosten waren: “Ploeg van drie man, 18 gulden per 1000 klinknagels van ½ “ per dag. De klinkers verdienden 60 cent per uur, de tegenhouder en de nageljongen elk 30 cent per uur. Werktijden van 7.30 tot 17.30 uur. Aan het eind van de dag werden de geklonken nagels geteld en wat niet goed was werd met een verfkwastje omcirkeld.” Goede gehoorbescherming bestond in die tijd nog niet zodat alle klinkers stokdoof waren.

Geklonken boegplaten aan stuurboord van de lemmeraak “Schollevaer”, 1938

 Stuurboord boeg “Schollevaer” in 2014

Van klinken naar lassen
Langzaam maar zeker werd er steeds minder geklonken en steeds meer gelast. Het 16.70 meter lange stalen motorjacht “Gerelbo” in 1955 was waarschijnlijk het eerste jacht bij De Vries dat geheel werd gelast. Toch werden daarna nog veel schepen gedeeltelijk gelast en gedeeltelijk geklonken. Van de 23 meter lange motorzeiler “Meermin II” uit 1962 is nog de rekening van de klinkploeg terug te vinden. Deze drie mannen werden ‘uitgeleend’ door de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij (NDSM) in Amsterdam Noord. Voor deze drie klinkers werd in rekening gebracht: 360 werk- en reisuren à ƒ 10 ( ƒ 3600) en ƒ 45 aan koffiegeld. Totaal ƒ 3645.

Slot
Korte tijd later was het in de jachtbouw voorgoed voorbij met het klinken van stalen schepen. Voortaan werd er alleen nog maar gelast en de ponsmacine verdween.  Nog jaren later stonden op de werf in Aalsmeer de klinkrevolvers in een vat met ruwe olie te wachten wanneer ze weer eens zouden worden gebruikt. Tevergeefs, uiteindelijk zijn ze (helaas) op de schroothoop beland…